به گزارش خبرنگار اجتماعی نخ نیوز، در دوره فعلی مدیریت شهری تهران، تلاش شد نگاه به توسعه شهر فراتر از مسائل صرفاً کالبدی و زیرساختی رفته و محور اصلی برنامه‌ریزی‌ها، توجه به زندگی شهروندان و ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی و فرهنگی باشد.
در همین راستا معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران با تأکید بر تحول نرم‌افزاری شهر، مجموعه‌ای از برنامه‌ها و طرح‌های جامع را در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و آموزشی طراحی و اجرا کرد؛ یکی از مهم‌ترین این طرح‌ها، پروژه «آرمان» است که با مشارکت مساجد، مدارس و نهادهای فرهنگی، با هدف ارتقای هویت، سبک زندگی و تربیت نسلی مسئول و توانمند آغاز شد و طرح‌های دیگری مانند «قهرمان شهر» برای تلفیق خدمات شهری با فرهنگ، تربیت و نشاط اجتماعی به اجرا در آمد.
محمدامین توکلی‌زاده؛ معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار تهران، در گفت وگو با خبرنگار نخ نیوز، به تشریح اهداف، عملکردها و دستاوردهای این برنامه‌ها پرداخت که مشروح این سخنان را در ادامه میخوانید:
نخ نیوز: شهرداری تهران در این دوره مدیریت شهری، طرحی با عنوان « آرمان شهر» اجرا کرد؛ اهداف اجرای این طرح چه بود و چه اقداماتی در قالب این طرح انجام شد؟
در این دوره، با تغییر رویکردی که در مجموعه مدیریت شهری ایجاد شد، تلاش شد تا نگاه به شهر صرفاً کالبدی نباشد و شهر همراه با شهروندانش دیده و برای آنها برنامه‌ریزی شود. بر این اساس، نگاه انسان‌محور و توجه به تحول نرم‌افزاری شهر هم در دستور کار قرار گرفت.
در همین راستا، چهار نوع تحول در این دوره پیگیری می‌شود؛ بخشی از این تحولات در حوزه کالبدی است که شامل شهرسازی، بازآفرینی بافت‌های فرسوده، ایمن‌سازی، حمل‌ونقل و ترافیک، مدیریت زباله و پسماند، محیط‌زیست و فضای سبز می‌شود که در این بخش‌ها اقدامات مؤثری صورت گرفته که آمار و اطلاعات آن نیز موجود است، قابل مقایسه با دوره‌های گذشته بوده ونشان‌دهنده رشد قابل توجهی است، تا حدی که می‌توان از آنها به عنوان تحول واقعی یاد کرد.
در کنار آن، تحول درونی در شهرداری نیز دنبال شده تا این نهاد از درون کارآمدتر و مؤثرتر عمل کند، تحول دیگر هم در حوزه فناوری و هوشمندسازی شهری بوده است؛ اما تحولی که به‌طور خاص با زندگی مردم در ارتباط است، تحول نرم‌افزاری شهر است که در این بخش دو موضوع هویت و سبک زندگی به عنوان محوردر دستور کار قرار گرفتند.
برای این منظور، از مبانی اسلامی و اندیشه‌های مقام معظم رهبری بهره گرفته شد و یک مطالعه عمیق انجام گرفت که در نتیجه آن در حوزه مدیریت شهری و مسائل فرهنگی و اجتماعی استخراج شد و علاوه بر آن، سایر بیانات به صورت موضوعی نیز تحلیل شدند.
این نظام‌نامه فکری، مبنای کار قرار گرفت که دال مرکزی آن هویت و سبک زندگی بود. در حوزه هویت، سه محور اصلی مورد توجه قرار گرفت؛ هویت ملی، هویت انقلابی و هویت اسلامی و برای هر کدام از این محورها، پروژه‌های کلانی تعریف شد تا در احیا و تثبیت این هویت‌ها نقش‌آفرینی کنند.
در ادامه، ذیل این چارچوب به موضوع سبک زندگی نیز پرداخته شد؛ سخنرانی مهم مقام معظم رهبری در خراسان شمالی به عنوان مبنا قرار گرفت و بیش از ۳۰ مؤلفه اصلی سبک زندگی از آن استخراج و مبنای برنامه‌ریزی‌ها قرار گرفت.
تأسیس ۱۱ قرارگاه تخصصی برای ساماندهی مسائل اجتماعی و فرهنگی
در ادامه این رویکرد، ۱۱ قرارگاه تخصصی در معاونت اجتماعی شهرداری تأسیس شد، از جمله قرارگاه اجتماعی با تمرکز بر آسیب‌های اجتماعی، قرارگاه فرهنگی، قرارگاه مشارکت‌های مردمی، قرارگاه ورزش و نشاط، قرارگاه تعلیم و تربیت و قرارگاه زن و خانواده تا مسائل حوزه اجتماعی و فرهنگی را به صورت تخصصی و هدفمند دنبال کنند.
دلیل حرکت به سمت رویکرد قرارگاهی این بود که مدیریت شهری به‌تنهایی توانایی ساماندهی همه این حوزه‌ها را ندارد.
یک شهر ۱۰ میلیونی با وسعت ۷۰ هزار هکتار را نمی‌توان فقط با ظرفیت شهرداری اداره کرد و هر کدام از این حوزه‌ها نیازمند مشارکت نهادهای مختلف است همچنان که در حال حاضر مدیریت یکپارچه شهری وجود ندارد و مسئولیت اداره شهر میان نهادهای مختلف تقسیم شده است، برای نمونه، در موضوع آلودگی هوا باید ۲۴ دستگاه با هم هماهنگ شوند تا امکان تصمیم‌گیری فراهم شود. در حوزه آسیب‌های اجتماعی هم نیاز به هماهنگی میان ۱۶ یا ۱۷ دستگاه وجود دارد.
بر همین اساس، تلاش شد تا با رویکرد قرارگاهی، خلأ ناشی از نبود مدیریت واحد شهری تا حدی جبران شود و با عملکرد جبهه‌ای و هماهنگ، همه نهادها بتوانند برای حل مسائل شهری کنار هم قرار بگیرند و اقدامات مؤثری انجام دهند.
یکی از قرارگاه‌هایی که در معاونت اجتماعی شکل گرفت، قرارگاه تعلیم و تربیت بود. در این قرارگاه، آموزش‌وپرورش، امور مساجد، حوزه‌های علمیه و شهرداری تهران به‌عنوان چهار نهاد اصلی کنار یکدیگر قرار گرفتند تا با محوریت مسجد، موضوع تعلیم و تربیت را به‌صورت ساختاریافته پیش ببرند.
در این چارچوب، شرایط موجود در ۴۵۰۰ مدرسه تهران از نظر فضای فیزیکی، نوع آسیب‌ها و اولویت‌ها بررسی شد و بر اساس این بررسی‌ها، طرحی با عنوان «آرمان» طراحی و اجرا شد؛ طرح آرمان از سال ۱۴۰۱ آغاز و هم‌زمان با شهادت شهید آرمان علی‌وردی، به نام این شهید نام‌گذاری شد و به برکت خون این شهید، طرح آرمان با جدیت در مساجد شهر تهران پیش رفت.
اجرای طرح «آرمان» در ۸۰۰ مسجد پایتخت
در آغاز، این طرح با مشارکت ۵۰ مسجد آغاز به کار کرد و امروز، در ششمین دوره اجرای آن، تعداد مساجد آرمانی به ۸۰۰ مسجد رسیده است. در این مساجد، با همکاری آموزش‌وپرورش، امور مساجد و حوزه‌های علمیه، برنامه‌ریزی‌های آموزشی و تربیتی انجام می‌شود و طرح‌ها به مرحله اجرا می‌رسد.
در طرح آرمان شش، حدود ۳۵۰۰ مربی در حال فعالیت هستند. هر مسجد مسئولیت تربیتی دو مدرسه را بر عهده دارد: یک مدرسه متوسطه پسرانه و یک مدرسه متوسطه دخترانه. در طراحی این طرح، سعی شد زیست‌بوم تعلیم و تربیت به‌صورت کامل دیده شود، به‌گونه‌ای که مسجد، مدرسه، خانواده و معلمان، همگی به‌صورت یکپارچه در فرآیند تربیتی حضور داشته باشند. برای اولیای دانش‌آموزان و معلمان نیز برنامه‌ریزی‌های مشخصی در نظر گرفته شده تا نقش آنها نیز در این فرآیند تقویت شود.
در حوزه فعالیت رسانه ای، دوره‌هایی با عنوان «هزار فانوس» طراحی شده تا هر مسجد بتواند نیروی فعال رسانه‌ای خود را تربیت کند. هدف این است که این افراد در آینده به عنوان عوامل مؤثر در حوزه رسانه‌های محلی فعالیت کنند و پیام‌های فرهنگی و تربیتی را گسترش دهند.
در بخش ورزش نیز، تجهیزات مناسبی در اختیار مساجد قرار گرفته و در قالب برنامه‌ای با عنوان «قهرمان شهر»، رقابت‌هایی برگزار می‌شود که مساجد در آنها برای کسب رتبه، مدال و جایگاه قهرمانی تلاش می‌کنند. بخشی از موفقیت‌های این برنامه به حضور مربیان تخصصی و تجهیزات ورزشی مناسبی برمی‌گردد که در اختیار این مراکز قرار گرفته است.
در حوزه کوهنوردی نیز اتفاقات خوبی در قالب این طرح رقم خورده است. برنامه‌ای با عنوان «مهتاب‌نوردی» طراحی شده و از دل مساجد، بیش از ۹۰ گروه کوهنوردی شکل گرفته که به‌صورت حرفه‌ای فعالیت می‌کنند. برخی از مساجد نیز به باشگاه‌های تخصصی تبدیل شده‌اند که یک رشته ورزشی خاص را محور فعالیت خود قرار داده‌اند و در همان مسیر با جدیت جلو می‌روند.
در حوزه علمی، فعالیت‌هایی تحت عنوان دانتک و ایران به پیش در حال اجراست. در ابتدا یک نمایشگاه بزرگ از پیشرفت‌های علمی و فناوری کشور برگزار شد که طی آن مدارس از سراسر تهران در قالب اردوهایی به این نمایشگاه آمدند و با دستاوردهای علمی کشور آشنا شدند. در ادامه، رقابت‌های علمی برای دانش‌آموزان طراحی شد که این رقابت‌ها هم در مدارس و هم در مساجد محل در حال برگزاری است.
در بخش قرآنی نیز برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای انجام شد تا با مشارکت شورای عالی قرآن و نهادهای دینی، مساجد تخصصی قرآن در سطح محلات شکل بگیرد. بر اساس این رویکرد، در هر محله یک مسجد به‌عنوان مسجد تخصصی قرآنی معرفی و کرسی‌های تخصصی قرآن در آن راه‌اندازی شد. پشتیبانی از این مساجد به‌عهده طرح آرمان قرار گرفته و در چارچوب این طرح، فعالیت‌های قرآنی به‌صورت جدی دنبال می‌شود.
از جمله رویدادهای مهم و اثرگذار در این مسیر، برنامه دختران آرمانی بود که به یکی از شناخته‌شده‌ترین رویدادهای فرهنگی شهر تبدیل شده و به‌صورت مستمر در سطح مناطق مختلف تهران برگزار می‌شود. یکی از به‌یادماندنی‌ترین دوره‌های این برنامه، هم‌زمان با ولادت یکی از معصومین علیهم‌السلام و با حضور شهید دکتر رئیسی برگزار شد که آخرین جلسه عمومی بود که با حضور ایشان در تهران شکل گرفت.
در حوزه استکبارستیزی و مبارزه با صهیونیسم، رویدادی تحت عنوان لشکر قدس طراحی و اجرا شده که هر سال در روز قدس، اجتماعات بزرگی از جوانان در میدان انقلاب برگزار می‌شود. این رویداد طی چهار سال گذشته به‌طور مستمر انجام شده و تلاش شده است که نهضت مبارزه با صهیونیسم در بطن مدارس و مساجد، با استفاده از ظرفیت همین رویداد، زنده نگه داشته شود.
رویدادهای متعددی برای طرح آرمان پیش‌بینی شده و خوشبختانه تاکنون هم از سوی مخاطبان و هم نهادهای مرتبط، استقبال بسیار خوبی از آن شده است. اجرای طرح در حال پیشرفت است و انتظار می‌رود که در دوره ششم طرح آرمان، شاهد شکوفایی و دستاوردهای بیشتری باشیم.
نخ نیوز: یکی از طرح‌هایی که شهرداری تهران در این دوره اجرا کرد، «قهرمان شهر» بود. این ایده بر چه اساسی شکل گرفت و چه اقداماتی در راستای آن انجام شد؟
ما دو چرخه در مواجهه با آسیب‌ها داریم؛ یک چرخه مربوط به پیش از آسیب است، که موضوع آن پیشگیری است، و یک چرخه مربوط به پس از بروز آسیب است که مربوط به کنترل و مداخله است. سازمان خدمات اجتماعی ما در بخش دوم فعال است، اما دستگاه‌هایی مثل اداره کل سلامت، سازمان ورزش و اداره کل بانوان در حوزه پیشگیری فعال هستند و تلاش می‌کنند که شرایط از «زرد» به «قرمز» نرسد و آسیب‌زا نشود.
برگزاری ۱.۵ میلیون رخداد ورزش همگانی در رسال های اخیر
با این رویکرد، سازمان ورزش شهرداری طی این سال‌ها موفق شد از ۶۰۰ هزار رویداد ورزشی در سال اول، به یک میلیون و سپس یک و نیم میلیون رخداد ورزشی همگانی در سال‌های بعد برسد؛ آماری که در میان پایتخت‌های دنیا به جز کشورهایی با جمعیت‌های کلان مثل هند و چین، بی‌سابقه است.
روزانه در هزار نقطه شهر، ورزش صبحگاهی برگزار می‌شود. در همین قالب، ترویج ورزش زورخانه‌ای نیز در دستور کار قرار گرفت و هر منطقه یک گود زورخانه‌ای در پارک‌های عمومی دارد. ورزش عصرگاهی نیز به‌عنوان یک ظرفیت تکمیلی در حال توسعه است تا کسانی که صبح نمی‌توانند ورزش کنند، عصرها فعال شوند.
ما مسابقات «قهرمان شهر» را از سطح محلات شروع کردیم، سپس در سطح مناطق و شهر تهران برگزار کردیم و در ادامه با همکاری دیگر شهرداری‌های کشور، طرح «شهر قهرمان» را در سطح ملی و سپس در اجلاس شهرداری‌های بریکس در مسکو، به سطح بین‌المللی بردیم. در آنجا شهرداری‌های عضو بریکس هم پذیرفتند که در این رقابت‌ها شرکت کنند، اما اتفاقات اخیر در کشور، اجرای کامل این برنامه‌ها را با تأخیر مواجه کرد.
در کنار این اقدامات، طرح پهلوان شهر را راه‌اندازی کردیم. تهران دارای ۶۰ زورخانه فعال است و این زورخانه‌ها بستری برای شناسایی پهلوانک‌ها، پیشکسوتان ورزش باستانی و برگزاری بزرگ‌ترین رویدادهای زورخانه‌ای کشور شدند.
برای معلولان، مسابقات پاراالمپیک محلی برگزار کردیم و برای سالمندان نیز رویدادهای ویژه‌ای طراحی شد. «قهرمان شهر» امروز مجموعه‌ای چند لایه است؛ از سطح محلی و شهری تا بین‌المللی، و حوزه‌های متنوعی مثل سالمندان، معلولین، ورزش زورخانه‌ای و عمومی را پوشش می‌دهد.
ایجاد ۸۰ مرکز جدید ورزشی در تهران
وقتی ما سازمان ورزش را تحویل گرفتیم، ۷۰ مرکز تعطیل بودند و حتی حقوق کارکنان پرداخت نمی‌شد، چون سازمان باید درآمد خود را تأمین کند. با وجود بدهی‌ها و مشکلات ناشی از کرونا، توانستیم همه مراکز را بازسازی و فعال کنیم و علاوه بر آن ۸۰ مرکز جدید نیز ایجاد کردیم.
در این مراکز، فدراسیون‌های ورزشی وارد شدند و استعدادیابی انجام دادند. تنها در حوزه کشتی، ما ساخت فدراسیون را حمایت کردیم، دو منطقه را به‌عنوان معین فدراسیون در نظر گرفتیم، ۵ مجموعه کشتی را در اختیار فدراسیون گذاشتیم، اردوها و سفرهای تیم‌های ملی را پوشش دادیم، مراسم استقبال از قهرمانان برگزار کردیم و حمایت‌های جدی از کشتی داشتیم.
در حوزه فوتبال، ما هتل کمپ تیم ملی را ساختیم و تحویل دادیم، برج‌های نوری اردوگاه تیم ملی را تأمین کردیم و اقدامات موثری برای زیرساخت‌های ورزشی شهر انجام دادیم.
نخ نیوز: اخیراً بازدیدی از ایستگاه متروی «مریم مقدس» داشتیم. درباره طراحی ویژه این ایستگاه توضیحی دارید؟
ایستگاه «مریم مقدس» نمونه‌ای از مسیر نوینی است که معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در حوزه طراحی معماری مترو در پیش گرفته است. این معاونت در کنار توسعه سخت‌افزاری همچون اتوبوس‌های برقی، تاکسی‌های برقی، واگن‌ها و ایستگاه‌های جدید مترو، از اقدامات نرم‌افزاری نیز غافل نبوده است.
امروز ایستگاه‌های جدید مترو دارای سناریو، هویت‌سازی و تم هستند؛ مثل «مدافع سلامت»، «سرباز وطن»، «شهید آرمان علی‌وردی» و «مریم مقدس». این هویت‌سازی باعث می‌شود که طراحی دقیق‌تری انجام شود و هنگام تحویل ایستگاه به معاونت فرهنگی مترو، برنامه‌ریزی‌های محتوایی و رویدادمحور به‌درستی پیش برود.
ایستگاه شهید نجات‌اللهی از سال ۹۴ طراحی شده بود، با درخواست هموطنان ارمنی و مسیحی، جلساتی با حضور زاکانی برگزار شد و ایشان دستور بازطراحی ایستگاه و افتتاح آن به‌نام حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها) را صادر کردند.
بازدید من پیش از افتتاح رسمی ایستگاه انجام شد تا وضعیت اجرای طرح را ببینم. خوشبختانه همکاران ما در حوزه زیرساخت مترو، کار بسیار خوب و هارمونیکی انجام دادند. در واقع یک ایستگاه-گالری طراحی شده که با استفاده از المان‌های فرهنگی، احترام به ادیان الهی و همبستگی ملی را نمایش می‌دهد.
در این ایستگاه قرار شد یاد شهدای ارمنی نیز گرامی داشته شود و المان‌هایی به طراحی افزوده شود. رفتار مقام معظم رهبری با اقلیت‌های دینی الگویی برای ماست و وظیفه داریم که در همین مسیر، فضای ایستگاه را تکمیل و به‌درستی افتتاح کنیم.
