به گزارش خبرنگار اجتماعی نخ نیوز، در سال‌های اخیر، بحران خشکی دریاچه ارومیه به اوج خود رسیده و این پهنه آبی که روزگاری نماد حیات و اکوسیستم منحصر به فرد شمال غرب ایران بود، امروز به طور کامل خشک شده است. کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند که امید به احیای این دریاچه، که زمانی حدود ۳۲ میلیارد متر مکعب آب را در خود جای می‌داد، به حداقل رسیده و شرایط کنونی آن را باید فصلی و ناپایدار دانست. کاهش شدید منابع آبی، تبخیر بالا، کاهش بارش‌ها و سوء مدیریت منابع آب، از جمله عوامل اصلی فروپاشی این اکوسیستم بوده‌اند.
تحقیقات نشان می‌دهد که حجم آب فعلی دریاچه ارومیه تنها بخش کوچکی از تراز اکولوژیک سابق را حفظ کرده و سدها و طرح‌های توسعه‌ای کشاورزی که با اقلیم منطقه همخوانی ندارند، باعث شده‌اند تا حقابه طبیعی دریاچه به شدت کاهش یابد. با وجود تلاش‌های محدود برای احیا، کارشناسان معتقدند که بدون تغییر ساختاری در مدیریت منابع آب و بازنگری در سیاست‌های کشاورزی ناهمگن با اقلیم، بازگشت دریاچه ارومیه به وضعیت گذشته غیرممکن خواهد بود.
این وضعیت علاوه بر تهدید زیست‌محیطی، آثار اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای نیز دارد. شهرهای اطراف دریاچه، که در مسیر بادهای نمکی غرب به شرق قرار گرفته‌اند، در معرض خطر گسترش ریزگردهای نمکی قرار دارند و سلامت و تاب‌آوری جمعیت محلی به شدت آسیب‌پذیر شده است. پیامدهای خشکی دریاچه فراتر از محیط زیست است و می‌تواند امنیت غذایی، منابع آب شرب و معیشت مردم را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
کارشناسان تاکید دارند که احیای دریاچه ارومیه اکنون نیازمند اقدامات فوری، بازنگری در توسعه کشاورزی، مدیریت پایدار آب و اجرای پروژه‌های آبی با هدف حفظ اکوسیستم است، در غیر این صورت، این میراث طبیعی ارزشمند به طور کامل از بین خواهد رفت و پیامدهای جبران‌ناپذیری برای منطقه به همراه خواهد داشت.
در رابطه با این موضوع، علی شهباز؛ کارشناس زمین‌شناسی به نخ نیوز می‌گوید: اگرچه احیای دریاچه ارومیه ممکن است، اما این امر به معنای بازگشت به شرایط ایده‌آل و پرآبی سال ۱۳۷۴ نیست؛ زمانی که حجم آب دریاچه حدود ۳۲ میلیارد متر مکعب بود. متأسفانه، آن دریاچه پرآب و زنده قربانی تصمیمات اشتباه مدیرانی شد که توسعه نامتوازن را بر پایداری زیست‌محیطی ترجیح دادند و حقابه طبیعت را فدای توسعه باغات سیب و مزارع چغندرقند کردند؛ محصولاتی که با اقلیم استان آذربایجان غربی همخوانی ندارند.
وی افزود: برای تأمین نیاز آب این باغات و مزارع، تاکنون ۷۴ سد بزرگ و کوچک روی رودخانه‌هایی که حقابه دریاچه ارومیه را تأمین می‌کردند، احداث شده و یا در حال احداث است. جمعیت استان نیز با بیش از ۳,۵۲۹,۰۰۰ نفر مزید بر علت شده و سدها برای تأمین آب شرب این جمعیت طراحی شده‌اند. بر اساس سند آمایش سرزمین، حداقل نیمی از این جمعیت با توان اکولوژیک استان همخوانی ندارد و این سدها تماماً از حقابه دریاچه ارومیه استفاده می‌کنند.
این کارشناس، وضعیت احیای دریاچه ارومیه را بسیار پیچیده دانست و افزود: احیای کامل، با توجه به کاهش منابع آب، تبخیر و تعرق شدید و کمبود بارش، ممکن نیست و تنها بخش جنوبی دریاچه تا حدود زیادی قابل احیاست. میانگذر شهید کلانتری سد بزرگی در مسیر جریان یکپارچه آب ایجاد کرده است. از حدود ۱۵ کیلومتر مسیر این میانگذر، تنها ۱.۷ کیلومتر پل دارد که امکان جریان آب بین شمال و جنوب را فراهم می‌کند و باقی مسیر به‌صورت خاکریز است که مانع جریان آزاد آب شده است.
شهباز خاطرنشان کرد: وجود ۱۰۲ جزیره در دریاچه، جریان‌های طولی و عرضی آب را محدود می‌کند و سبب تغییر مسیر و ایجاد گردابه‌های محلی می‌شود، اما جریان کامل آب را متوقف نمی‌کند. به علاوه، لایه‌بندی چگالی آب و وزش باد در دشت‌های اطراف، نقش مهمی در حرکت و جابجایی آب‌های سطحی دارند.
وی افزود: متأسفانه حجم آب دریاچه اکنون بسیار کمتر از گذشته است. تراز سطح اکولوژیک دریاچه که ۱۴.۵ میلیارد متر مکعب برآورد شده بود نیز دیگر موجود نیست و حجم نمک دریاچه طبق گزارش رسمی اداره کل محیط زیست استان آذربایجان غربی، حدود ۱۲ میلیارد تن برآورد شده است.
او در پایان گفت: در صورت ادامه کشاورزی ناهمگن با اقلیم (سیب و چغندرقند) و عدم احیای دریاچه، شهرهایی که در مسیر دالان باد غرب به شرق دریاچه ارومیه قرار دارند، قطعاً با مهاجرت اقلیمی روبه‌رو خواهند شد که این موضوع تاب‌آوری محیطی و انسانی کشور را در دیگر نقاط به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد.
