تا چند وقت پیش از متاورس زاکربرگی می‌ترسیدیم؛ حالا متاورس چینی با سرمایه‌گذاری ۸ تریلیون دلاری شرکت‌هایی همچون علی‌بابا و تنسنت ممکن است از رگِ گردن به ما نزدیک‌تر باشد.
متاورس به‌معنی «فراتر از جهان» است. این ایده‌ی جدیدی نیست و اولین استفاده از این کلمه به کتاب علمی‌تخیلی «سقوط برفی» (Snow Crash) در سال ۱۹۹۲ برمی‌گردد؛ بااینحال، مارک زاکربرگ، اولین نماینده از دنیای غول‌های تکنولوژی بود که برنامه‌ی شرکتش فیسبوک که بعداً به «متا» تغییر نام داد، برای ایجاد متاورس اعلام کرد و باعث شد برای مدتی، بسیاری از کاربران اینترنتی با شنیدن نام متاورس، یاد زاکربرگ و رسوایی‌های) فیسبوک بیفتند.
بااینحال، کم‌کم بازیگران دیگر نیز متوجه ظرفیت نامتناهی متاورس شدند و از برنامههای خود برای به‌دست‌آوردن سهمی از نسل بعدی اینترنت صحبت کردند. درحالی‌که برای متاورس ویژگی‌های خاصی نظیر حضور (Presence) و تعامل‌پذیری (Interoperability) تعریف شده است، هنوز کسی از شکل نهایی آن خبر ندارد و در‌این‌میان، هریک از شرکت‌های بزرگ فناوری سعی میکند نسخه‌ی مدنظرش را به‌عنوان آینده‌ی اینترنت معرفی کند.
برای مثال، متاورس زاکربرگ که البته منتقدان زیادی دارد، برپایه‌ی واقعیت مجازی است و دنیایی شبیه فیلم «بازیکن شماره‌یک آماده» را تصور میکند که در آن، افراد به صورتشان هدست‌های ویژه می‌زنند و حواس پنج‌گانه‌شان را با نسخه‌های دیجیتالی جایگزین می‌کنند. این در حالی است که برخی افراد، ازجمله سازنده‌ی بازی پوکمون گو، آینده‌ی اینترنت را در «واقعیت افزوده» می‌بینند و معتقدند متاورس زاکربرگی شبیه کابوسی است که به‌دنبال جایگزین‌کردن دنیای واقعی با دنیای مجازی است.
مدتی پیش نیز، از برنامههای متاورسی مایکروسافت با پروژه‌ی «وُرتکس» (Vortex) باخبر شدیم که گویا قرار است مبتنی‌بر «واقعیت ترکیبی» باشد. بهباور برخی از کارشناسان، خرید ۶۸٫۷ میلیارد دلاری اکتیویژن بلیزارد نیز هدفی فراتر از رقابت با سونی را دنبال میکند و درواقع، تلاش جدی مایکروسافت برای ورود به متاورس است.
حالا در این همهمه‌ی شرکت‌ها برای شکل‌دادن متاورس به سبک و سیاق خود، دومین اقتصاد بزرگ دنیا نیز سرانجام وارد عمل شده است تا با سرمایه‌گذاری هنگفت ۸ تریلیون دلاری، اقدامات پرهزینه‌ی رقیبان را زیر سایه خود ببرد.
قضاوت درباره‌ی متاورس چینی از حالا سخت خواهد بود؛ اما باتوجهبه آنچه از اینترنت چینی می‌دانیم، به‌احتمال زیاد سانسور و قوانین دولتی سخت‌گیرانه بر اقدامات شرکت‌های فناوری سایه‌ی سنگینی بیندازد. این در حالی است که متاورس در مفهوم خالص خود، نمایی از دنیای غیرمتمرکزی است که کنترل و شکل‌دهی آن در دست کاربران و شهروندان آن است، نه نهاد دولتی یا بین‌المللی.
بااینحال، به‌نظر می‌رسد در عمل و باتوجهبه حضور پررنگ غول‌های دنیای تکنولوژی که کنترل تمام جنبه‌های زندگی کاربران را به‌‌دست گرفته‌اند، تحقق چنین مفهومی تقریباً غیرممکن باشد. از قرار معلوم، غول‌های دنیای فناوری چینی در‌‌مقایسه‌با رقیبانی مانند متا و مایکروسافت، رویکرد محتاطانه‌تری در پیش گرفته‌اند؛ اما برنامه‌ی آن‌ها برای ورود به متاورس چیست و قوانین دولتی چه تأثیری در تحقق برنامههای آن‌ها خواهد داشت؟
کدام شرکت‌های چینی به حوزه‌ی متاورس وارد می‌شوند؟
به‌‌گزارش شرکت خدمات مالی آمریکایی مورگان استنلی، بازاری که چین برای توسعه‌ی متاورس در نظر گرفته است، ارزشی افزون‌بر ۵۲ تریلیون یوان، یعنی حدود ۸ تریلیون دلار، خواهد داشت. شرکت‌هایی چون تنسنت، نت‌ایز (NetEase)، بایت‌دنس (ByteDance) شرکت مالک تیک‌تاک و علی‌بابا به‌احتمال زیاد از پیشتازان شرکت‌های اینترنتی چینی در حوزه‌ی متاورس خواهند بود.
باتوجهبه حوزه‌ی فعالیت این شرکت‌ها، می‌توان پیش‌بینی کرد متاورس چینی در ابتدا بر واقعیت مجازی و گیمینگ و رسانه‌های اجتماعی تمرکز خواهد داشت و در این پلتفرم، کاربران احتمالاً می‌توانند در بازی‌ها آیتم‌های مجازی را خریدوفروش کنند یا به‌صورت آواتار در جلسات کاری شرکت کنند.
به‌گفته‌ی کارشناسان، متاورس آینده‌ی شبکه‌های اجتماعی است و تمام غول‌های چینی دنیای فناوری مجبور خواهند شد برای جلب نظر نسل جدید کاربران اینترنتی، آن را با آغوش باز بپذیرند؛ به‌ویژه در شرایطی که مدل کسب‌وکار آن‌ها در زمینه‌ی گوشی‌های هوشمند و اینترنت موبایل به تکامل رسیده است.
غول‌های چینی دنیای فناوری درباره‌ی متاورس چه می‌گویند؟
ما هواتنگ مدیرعامل تنسنت که بزرگ‌ترین شرکت گیمینگ دنیا و در‌حال‌حاضر ناشر بیش از ۱۰۰ بازی موبایل و پی‌سی در چین است، ماه نوامبر گفت متاورس فرصتی خواهد بود تا صنایع موجود نظیر صنعت بازی به رشد بیشتری دست پیدا کنند. همچنین، تنسنت مالک سرویس پیام‌رسان وی‌چت است که بیش از یک‌میلیارد نفر کاربر دارد. به‌گفته‌ی هواتنگ، شرکتش برای توسعه‌ی متاورس تکنولوژی و دانش فنی زیادی دراختیار دارد.
درمقابل، شرکت بایت‌دنس نیز در یک سال گذشته با خرید استودیو بزرگ بازی‌سازی موبایل مون‌تون (Moonton) به قیمت ۴ میلیارد دلار، حضورش را در دنیای بازی پررنگ‌تر کرده است تا به‌طور جدی با تنسنت رقابت کند. این شرکت مالک شبکه‌ی اجتماعی تیک‌تاک و نسخه‌ی چینی آن، دوین (Douyin) است و برای رقابت با بخش هدست واقعیت مجازی اوکیولس (Oculus) متا، ماه آگوست شرکت پیکو (Pico)، سازنده‌ی هدست‌های واقعیت مجازی را خرید تا بدین‌ترتیب، زیرساخت حضورش در متاورس را در بخش واقعیت مجازی و شبکه‌های اجتماعی و گیمینگ محکم کند.
شرکت علی‌بابا نیز امسال از برنامه‌هایش برای راه‌اندازی بخش تولید عینک‌های واقعیت افزوده برای شرکت در جلسات مجازی خبر داد که می‌تواند اولین قدم‌های این فروشگاه اینترنتی برای ورود به متاورس باشد. علاوه‌براین، علی‌بابا برای بازیهای المپیک زمستانی در پکن «اینفلوئنسری مجازی» به نام دانگ دانگ را رونمایی کرد که درواقع، آواتاری دیجیتالی است که در اپلیکیشن خرید آنلاین Taobao تحت مالکیت علی‌بابا، اطلاعاتی درباره‌ی المپیک دراختیار کاربران قرار می‌دهد و محصولات مربوط به بازی‌ها را تبلیغ میکند.
نت‌ایز، یکی دیگر از غول‌های چینی در دنیای بازی، واحدی در استان هاینان در جنوب چین تأسیس کرده است تا روی کاربردهای متاورس تمرکز کند. بایدو، غول حوزه‌ی موتور جست‌وجو در چین، سال پیش اپلیکیشن متاورسی به نام XiRang راه‌اندازی کرد که نوعی دنیای مجازی است که می‌تواند هم‌زمان از ۱۰۰ هزار نفر کاربر میزبانی کند. بااینحال، مدیران اجرایی بایدو انتظارات از این اپلیکیشن را کم کردند و گفتند بسیاری از جنبه‌های آن هنوز به حد انتظار توسعه نیافته است و شاید راه‌اندازی کامل آن ۶ سال طول بکشد.
با تمام این حرف‌ها، به‌نظر می‌رسد شرکت‌های بزرگ چینی در حال آزمایش جنبه‌های مختلف متاورس هستند و از حالا می‌کوشند برای ورودی جدی به این فضا برنامه‌ریزی کنند. به‌گفته‌ی چارلز ماک، مؤسس Tech For Good Asia، متاورس چینی نیز احتمالاً به پیروی از متاورس زاکربرگ، در ابتدا روی بازیهای واقعیت مجازی و واقعیت افزوده و محیط‌های اجتماعی تعاملی تمرکز خواهد کرد و قابلیت‌هایی مانند پرداخت‌های اینترنتی و سرویس‌های آنلاینی چون وی‌چت به فضای متاورس راه پیدا خواهند کرد.
قوانین نظارتی چین چه تأثیری بر متاورس خواهند گذاشت؟
در پس‌زمینه‌ی اشتیاق و هیجان شرکت‌های تکنولوژی چینی برای ساخت متاورس، در یک سال گذشته نظارت‌های شدید دولتی بر بخش فناوری این کشور افزایش یافته است. برای مثال، نهاد تنظیم مقررات چین علی‌بابا را به‌دلیل نقض قوانین ضدانحصار این کشور جریمه‌ی سنگینی کرد. سپس در ماه آگوست، قانون مهمی برای حفاظت از داده‌های کاربران وضع و تمام شرکت‌های تکنولوژی چینی را به پیروی از آن وادار کرد.
در همان ماه، چین قانونی وضع کرد که به‌موجب آن افراد کوچک‌تر از ۱۸ سال اجازه نخواهند داشت بیشتر از سه ساعت در هفته بازی کنند. همچنین، این قانون شامل حال شرکت‌هایی می‌شود که سرویس‌های گیمینگ آنلاین‌شان را به افراد کوچک‌تر از سن قانونی ارائه می‌دهند.
به‌گفته‌ی تحلیلگران، قوانینی که هم‌اکنون بر حوزه‌ی اینترنت چین اعمال می‌شود، به‌احتمال زیاد دامن متاورس را هم خواهد گرفت؛ البته قوانین جدید نیز برای نظارت و کنترل هر‌چه‌بیشتر بر آن وضع خواهد شد. پای سانسور هم به‌طور حتم به متاورس چینی باز خواهد شد و بدین‌ترتیب این احتمال وجود دارد که مدل چینی از متاورس جهانی جدا و منزوی شود و تعریف کلی از متاورس را برهم بزند.
دو ماه پیش، مقام‌های چینی مقرراتی برای نظارت بر نحوه‌ی استفاده شرکت‌های اینترنتی از الگوریتم‌های پیشنهاد محتوا تصویب کردند و به‌دنبال آن، پیش‌نویس قانونی مربوط به تکنولوژی «سنتز عمیق» (Deep Synthesis) مطرح شد. سنتز عمیق نرم‌افزاری است که برای تولید یا ویرایش صدا، ویدئو، تصویر یا تنظیمات مجازی به‌کار می‌رود. بهباور تحلیلگران، تداخل این دو قانون تأثیر مهمی بر شرکت‌های متاورسی در چین خواهد گذاشت.
افزون‌براین، بحث رمزارزها و بلاک‌چین مطرح می‌شود. برخی از فعالیت‌هایی که در متاورس انجام می‌شود، ازجمله خریدوفروش زمین یا آیتم‌های مجازی مبتنی‌بر پرداخت‌های رمزارزی است و این موضوع احتمالاً در چین مشکل‌ساز شود؛ چراکه دولت درصدد است از استخراج رمزارزها و خریدوفروش آن‌ها جلوگیری کند. به‌احتمال زیاد در متاورس چینی یا از رمزارزها خبری نخواهد بود یا از رمزارز ملی موسوم به e-CNY استفاده خواهد شد؛ رمزارزی که بانک خلق چین آن را صادر میکند.
درنهایت، متاورس ازآنِ که خواهد بود؟
در‌حال‌حاضر، از اینکه چه چیزهایی را می‌توان بخشی از متاورس نامید، ایده‌ی مبهمی داریم. برای مثال، فضای بازی‌هایی مثل فورتنایت و روبلاکس که در آن‌ها کاربران می‌توانند در قالب آواتار به تماشای کنسرت خواننده‌ی محبوبشان بنشینند، متاورسی به‌نظر می‌رسد. علاوه‌براین، کم‌و‌بیش می‌دانیم چه شرکت‌هایی برای ساخت آن در حال برنامه‌ریزی هستند؛ اما هنوز نمی‌دانیم متاورس قرار است چه شکلی باشد.
زمانی که نظریه‌پردازان قبل از پیش‌قدم‌شدن زاکربرگ درباره‌ی متاورس حرف می‌زدند، از آن به‌عنوان دنیای غیرمتمرکزی یاد می‌کردند که در آن از دولت‌ها و نهادهای نظارتی خبری نیست و محتوای آن را خودِ کاربران تولید و توزیع می‌کنند؛ اما حالا شرکت متا به ما می‌گوید متاورس جایی است که می‌توانید در خانه‌های مجازی و غیرواقعی زندگی کنید و حتی دوستانتان را هم دعوت کنید تا باهم وقت بگذرانید.
مایکروسافت هم می‌گوید متاورس شامل اتاق‌های جلسه‌ی مجازی است که می‌توانید در آن‌‌‌جا کارمندان جدید را آموزش دهید یا با همکاران دورکار گپ بزنید. سرمایه‌گذاری ۸ تریلیونی چین در ساخت متاورس رقم هنگفتی است که به‌نظر می‌رسد سهم بزرگی از آینده‌ی اینترنت را نصیب خود کند؛ اما قوانین سخت‌گیرانه‌ی دولتی ممکن است باعث شود متاورس چینی از متاورس جهانی جدا شود و بدین‌ترتیب، نسل بعدی اینترنت نه‌تنها میزبان یک نسخه متاورس، بلکه چندین نسخه از متاورس باشد.
