دندان درد تجربه ای است که تقریبا تمامی افراد آن را در زندگی خود تجربه کرده اند. این درد گاهی اوقات به قدری آزاردهنده و شدید است که زندگی روزمره را مختل می کند. بنابراین وقتی پوسیدگی یا آسیب به قسمت های عمیق دندان می رسد، یا باید دندان را بکشیم، یا ریشه آن را درمان کنیم.
متاسفانه بسیاری از مردم از درمان ریشه یا همان عصب کشی ترس زیادی دارند و ترجیح می دهند دندان خود را به جای درمان، به کلی از بین ببرند. در حالی که درمان کردن ریشه بسیار ساده تر از چیزی است که فکرش را می کنید.
به همین دلیل تصمیم داریم در مقاله پیش رو به طور کامل و واضح، همه مراحل درمان ریشه را بررسی کنیم تا بتوانید با آگاهی و آرامش بیشتری برای سلامت دندان های خود تصمیم بگیرید.
درمان ریشه چیست و چه زمانی به آن نیاز داریم؟
درمان ریشه یا همان عصب کشی، یک روش تخصصی برای وقتی است که بخش داخلی دندان پوسیدگی زیادی دارد و دچار عفونت شده است که حتما باید رفع شود. در این روش، بافت عفونی و ملتهب داخل دندان که حاوی عصب، عروق خونی و بافت همبند است برداشته شده، فضای داخل دندان کاملا تمیز و ضدعفونی می شود و سپس با مواد مخصوص پر می گردد. در واقع هدف اصلی عصب کشی این است که درد و عفونت را از بین ببرد، مسیرهای احتمالی ورود میکروب ها را مسدود کند و دندان را در دهان حفظ کرده و از کشیدن آن جلوگیری نماید.
مراحل درمان ریشه
درمان ریشه اصولا در یک تا دو جلسه انجام می شود، اما در مواردی که عفونت بسیار زیاد و پیچیده باشد، ممکن است درمان تا سه جلسه افزایش یابد. مدت زمان آن نیز بسته به نوع دندان و جایگاهی که در دهان دارد، بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت متغیر خواهد بود.
شناخت فرآیند عصب کشی می تواند در کاهش اضطراب مفید باشد. بنابراین در ذیل مراحل آن را توضیح می دهیم:
- تشخیص و بی حسی: پس از معاینه و عکسبرداری (رادیوگرافی)، ناحیه مورد نظر کاملا بی حس می شود تا بیمار در طول درمان هیچ دردی احساس نکند.
- ایزولاسیون دندان: پیش از شروع کار، حتما باید ایزولاسیون برای دندان انجام شود. برای این کار از وسیله ای ضروری به نام رابردم استفاده می شود که بر روی دندان قرار گرفته و با کمک یک قاب در جای خود محکم می شود. این کار دندان را ایزوله و استریل می کند و از ورود بزاق (که حاوی باکتری زیادی است) به داخل کانال ها جلوگیری کرده و همزمان مانع از ورود مواد ضدعفونی کننده به گلو می شود.
- تخلیه داخل دندان: دندانپزشک یک سوراخ کوچک روی سطح دندان ایجاد می کند تا از آنجا به کانال های ریشه دسترسی پیدا کند. سپس، تمام بافت عفونی و ریشه های آسیب دیده داخل دندان را از این طریق خارج می کند.
- تمیز کردن و شکل دهی کانال ها: دندانپزشک با کمک ابزارهای مخصوص و محلول های ضدعفونی، کانال های ریشه را به دقت تمیز می کند تا عفونت کاملا از بین برود. سپس این کانال ها را گشاد کرده و به آنها شکل می دهد تا در ادامه بتواند آنها را پر کند.
- پر کردن: کانال های ریشه که تمیز و خشک شده اند، با یک ماده مخصوص لاستیکی به نام گوتاپرکا، همراه با چسب سیلر، به طور کامل و دائمی پر می شوند. این مرحله از ورود مجدد میکروب ها جلوگیری کرده و درمان را تکمیل می کند.
- ترمیم موقت: در انتها، روی دندان یک پانسمان موقت قرار می گیرد. سپس در جلسه بعدی، این پانسمان برداشته شده و دندان با مواد ترمیمی مانند کامپوزیت پر می شود.
این ها تمام مراحل درمان ریشه هستند که به لطف ابزارهای پیشرفته در دندانپزشکی، کاملا بدون درد و به سادگی انجام می گیرند. بنابراین نیازی به ترس و اضطراب نمی باشد.
نقش ابزارهای ایزولاسیون در موفقیت درمان ریشه
برای اینکه درمان ریشه در بلندمدت موفقیت آمیز باشد، باید به کمک روش ایزولاسیون باکتری ها از کانال دندان حذف شوند و از ورود مجدد آنها جلوگیری شود. این کار با استفاده از ست رابردم انجام می شود که شامل یک قاب، ورق لاتکس (رابردم) و گیره های مخصوص برای ثابت کردن ورق بر روی دندان است.
مزایای استفاده از آن عبارتند از:
- مانع ورود بزاق حاوی باکتری به داخل کانال های در حال درمان می شود.
- با ایجاد دید بهتر و محیط خشک، کار دندانپزشک را دقیق تر و آسان تر می کند.
- از بلعیده شدن تصادفی ابزارهای کوچک دندانپزشکی (مانند فایل) یا مواد شیمیایی ضدعفونی کننده توسط بیمار جلوگیری می کند. در واقع رابردم برای حفظ ایمنی بیمار هنگام درمان ریشه ضروری است.
- به کمک این ست در دهان بیمار مایعات جمع نخواهد شد و در نتیجه به مکش مکرر نیز نیاز نمی باشد.
با توجه به این توضیحات میتوان گفت انجام درمان ریشه بدون استفاده از ست رابردم، تقریبا غیرممکن است و کار را تا حد بسیار زیادی هم برای دندانپزشک و هم برای بیمار سخت می کند. بنابراین برای گرفتن بهترین نتیجه، حتما باید مرحله ایزولاسیون به کمک ابزارهای باکیفیت انجام شود.
اشتباهات رایج در درمان ریشه
برخی از اشتباهات رایج که ممکن است در عصب کشی دندان رخ دهد و در نهایت به شکست درمان منجر شود را در ذیل توضیح می دهیم:
اشتباه در ایزولاسیون صحیح دندان
همانطور که توضیح دادیم، عدم استفاده از رابردم یا استفاده نادرست از آن، از دلایل اصلی ایجاد آلودگی در کانال ها در حین درمان است. این آلودگی می تواند باعث تداوم یا حتی بدتر شدن عفونت شود؛ به طوری که مجبور به درمان مجدد ریشه شوید.
عدم شناسایی و درمان تمام کانال ها
برخی دندان ها، خصوصا دندان های آسیاب، ممکن است دارای کانال های اضافی یا پیچیده باشند. اگر این کانال ها به طور کامل شناسایی و درمان نشوند، عفونت در آنها باقی می ماند و می تواند باعث شکست در درمان ریشه شود.
شکستن ابزار در کانال
در برخی موارد ممکن است ابزار ظریف تمیز کننده مانند فایل نازک در داخل کانال دندان بشکند. خارج کردن این قطعه شکسته اغلب دشوار است و می تواند مانع از پاکسازی کامل آن قسمت از کانال شود.
پر کردن نامناسب کانال
پر کردن کانال باید دقیقا متناسب با اندازه و شکل آن باشد. اگر مواد کمتر از مقدار لازم وارد کانال شود، فضای خالی باقی مانده محل مناسبی برای رشد دوباره باکتری ها خواهد شد. از طرف دیگر، اگر مواد بیش از حد وارد کانال شده و از انتهای ریشه خارج شود، ممکن است بافت اطراف را تحریک کند. هر دوی این اشتباهات می توانند منجر به عفونت مجدد، درد و در نهایت شکست درمان ریشه شوند.
بی توجهی به ترمیم نهایی
اگر پس از درمان، دندان با روکش باکیفیت پوشیده نشود، به مرور زمان در برابر فشار جویدن آسیب می بیند و حتی احتمال دارد دندان شکاف بردارد و بشکند.
عدم تشخیص صحیح
گاهی اوقات درد دندان منشا دیگری دارد، اما دندانپزشک به اشتباه آن را عصب کشی می کند. با مراجعه به یک دندانپزشک باتجربه و کاربلد که از ابزارها و تجهیزات حرفه ای استفاده می کند، از بروز چنین اشتباهاتی جلوگیری خواهد شد.
مراقبت های بعد از درمان ریشه
مراقبت های پس از درمان ریشه، نقش تعیین کننده ای در بهبودی سریع و موفقیت بلندمدت درمان دارند. توجه داشته باشید که در ساعات اولیه پس از از بین رفتن بی حسی، طبیعی است که کمی حساسیت به فشار یا درد خفیف در ناحیه درمان احساس شود. اما با این حال توصیه می کنیم مراقبت های زیر را پس از درمان کردن ریشه در نظر بگیرید:
- مراقبت در ساعات اولیه: تا زمانی که اثر بی حسی کاملا از بین نرفته است، از خوردن و جویدن با دندان درمان شده اکیدا خودداری کنید.
- مدیریت درد و تورم: مسکن ها (مانند ایبوپروفن) و آنتی بیوتیک ها را طبق دستور دندانپزشک مصرف کنید. همچنین استفاده از کمپرس سرد روی صورت در ناحیه دندان (مثلا ۱۵ دقیقه در ساعت) در ۲۴ ساعت اول می تواند به کاهش تورم احتمالی کمک کند.
- رعایت بهداشت دهان: پس از ۲۴ ساعت می توانید دندان درمان شده را به آرامی مسواک بزنید. شستشوی دهان با آب نمک ولرم (روزانه ۲-۳ بار) به کاهش التهاب و بهبودی سریع تر کمک می کند. همچنین تمیز نگه داشتن محیط دهان از عفونت های ثانویه جلوگیری خواهد کرد.
- تغذیه مناسب: در روز اول، غذاهای نرم و خنک میل کنید. از جویدن با دندان درمان شده تا زمانی که ترمیم نهایی آن انجام نشده، خودداری کنید. همچنین غذاهای سفت، ترد و چسبنده که ممکن است باعث آسیب به دندان شوند را در روزهای اول مصرف نکنید.
با انجام این مراقبت ها بعد از درمان ریشه، به موفقیت آمیز بودن آن کمک می کنید.
جمع بندی
همانطور که توضیح دادیم، عصب کشی یک روش ساده اما حرفه ای برای درمان ریشه دندان است که به کمک آن می توان از کشیدن و از بین رفتن دندان جلوگیری کرد. این درمان حتما باید به دست یک دندانپزشک باتجربه که دارای تجهیزات اصولی است انجام بگیرد. با رعایت نکات گفته شده در این مقاله در رابطه با مراقبت های پس از درمان، می توانید به موفقیت آمیز بودن درمان ریشه کمک کنید.
